‘Omdat kunstenaars van nature empathisch zijn.’
Radio 1, ergens in de vooravond. Ik sukkel met de voorgeschreven honderd kilometer per uur richting huis en verdeel mijn aandacht tussen een snelweg met weinig verkeer en de radio. Het is nog ver.
Een mevrouw vertelt hoe Nederlandse kunstenaars in de Gazastrook met beschadigde kinderen werken om hen te laten ervaren dat er meer kan zijn dan alleen oorlog. Een prachtig initiatief. Kunstuitingen kunnen op allerlei manieren helpen je dagelijkse ellende te verdragen of misschien zelfs om te zetten naar nieuwe levenskracht. ‘En vooral kunstenaars zijn geschikt voor dat werk, omdat kunstenaars van nature empathisch zijn’ zegt ze.
Honderd kilometer verderop is het item al lang voorbij, maar plakt dat ene zinnetje nog in mijn hoofd.
‘Omdat kunstenaars van nature empathisch zijn.’
Het botst op de een of andere manier. Kunstenaars van nature empathisch?
Julian A, aanstormend kunsttalent, dreigt opgepakt te worden voor seksueel geweld, Kevin S. zijn gedrag naar collega’s was dusdanig dat zijn carrière in de koelkast staat, Woody A. is op soortgelijke wijze in opspraak, Pablo P. sloeg naar men zegt zijn vrouwen en één van Nederland grootste schrijvers, Willem Fredrik H., liet bij herhaling in interviews zien eigenlijk alleen in zichzelf geïnteresseerd te zijn. Hoeveel voorbeelden wilt u? Hoezo zijn kunstenaars van nature empathisch?
Empathie is meer dan alleen inlevend vermogen. Empathisch mee hummen is niet meer dan een trucje. Empathie is je inleven in de ander én tegelijkertijd bestuurder van je eigen denken en handelen blijven. De ander werkelijk begrijpen, maar tegelijkertijd baas over je eigen emoties zijn. Meegezogen worden in het moment is geen empathie, dat is jezelf verliezen.
Werkelijke empathie is een bijzonder mengsel van aangeboren en aangeleerd. Psychologen en neurowetenschappers zijn het er over eens dat als er dingen mis gaan in je vroege jeugd, een hechtingsstoornis, dat de ontwikkeling van empathie in de weg zit. Simpel gezegd, wat zal je geïnteresseerd zijn in anderen als je geen interesse in jou hebt leren ervaren. Maar het is dus ook in zekere mate te leren.
Het kan helpen als in school meer impliciete aandacht was voor de ontwikkeling van empathie. Zonder al te expliciete aandacht leren naar anderen te kijken en hun gevoelens benoemen, en kijken wat jouw rol daarbij zou kunnen zijn zonder in de valkuilen van meehuilen en ‘oh wat erg’ te belanden. Iemand dichtbij waarvan je weet dat die je snapt, is vaak meer dan voldoende empathie. Korte interacties waarbij de omgeving laat zien dat ze het begrepen hebben en hoe ze kunnen reageren, zonder dat het slachtoffer alle was aan de lijn hoeft te hangen. Weten dat mensen je gezien hebben.
Docenten zouden daar het voorbeeld in moeten zijn. Maar net als kunstenaars zijn niet alle docenten van nature empathisch. Er lopen er gelukkig wel veel tussen. Misschien nog wel meer dan bij de kunst…