Noordhoff deed onlangs een onderzoek onder 40.000 docenten en studenten. Voor het geval u dat niet weet: Noordhoff is een grote uitgever van voornamelijk studieboeken. Ze maakten zich zorgen over de toekomst. Zat er nog wel voldoende handel in het gedrukte (studie)boek, of zou het beter zijn de koers te verleggen en alle energie op een bussinessmodel voor digitale bronnen te richten.
Lang leve het internet zogezegd, de toekomst zou immers aan de ipad-student zijn. En wat denkt u? Niet dus. 80% van de respondenten verkoos het boek. Studenten dus! Jonge mensen kiezen voor het boek! Papier! Zo’n rechthoekig ding met bladzijden, inhoudsopgave en een kaft.
Werd ons onlangs niet voorspeld dat het papieren boek ten grave zou worden gedragen? Dat het op een school al helemaal een dinosaurus was en spoedig vervangen zou zijn door laptops, tablets en groot uitgevallen mobieltjes?
Begrijp me niet verkeerd, ik ben zelf een grootverbruiker van alles met een beeldscherm, touchscreen en handige appjes. Zo vind ik het bijvoorbeeld raar dat de mac mijn agenda niet automatisch aan het navi-systeem van de auto koppelt of een reisadvies voor de trein. Dat als ik instap de auto vraagt: ’Klopt het dat we naar Utrecht gaan?’. Thuis wint vaak nog het papieren boek maar als ik op reis ga neem ik altijd een berg boeken mee, maar wel op de e-reader. Ik ben dus niet bang voor nieuwigheden, sterker nog, ik lust er wel pap van.
Maar daarmee ervaar ik het lezen of studeren in een papieren boek nog niet als hetzelfde als lezen van een beeldscherm. Met die rare gedachtensprong zijn we midden in de sloot beland. Ervaren lezers hadden al zo hun vermoedens. Zo als je ook geen onderzoek nodig hebt om te weten dat de meeste spijkerbroeken blauw zijn. Inmiddels is er een onderzoek wat dat anders-lezen-vermoeden min of meer bewijst. De Noorse onderzoekster Anne Mangen toonde aan dat lezers van een verhaal op een e-reader na afloop meer moeite hebben om de inhoud te reconstrueren dan lezers van het papier. De oorzaak zou zijn dat het scherm meer uitnodigt tot scannend lezen en dat het fysieke boek de lezer meer structuur in zijn lezen biedt. Je weet beter waar je bent en waar je naar toe gaat. Dat zou vooral helpen bij begrijpend lezen. Het is nog maar beginnend onderzoek met kleine groepen, maar de uitkomst is voorlopig zorgelijk genoeg om niet te hard van stapel te lopen met de ipad als voornaamste bron in school. Een goede kennis leurt al een poosje met een promotie-onderzoek naar de effectiviteit van lezen van een beeldscherm versus papier bij verschillende universiteiten, maar krijgt vooralsnog overal nul op rekest. Dat is onbegrijpelijk. In de tussentijd gaat het digitaliseren van toetsen en examens gewoon door. Dan ben je wellicht al niet zo goed in begrijpend lezen en dan moet het op het beslissende moment ook nog van een beeldscherm.
Inmiddels is de ipad-school al weer gestrand. Gelukkig maar. Wie daarmee denkt het ei van columbus gevonden te hebben weet weinig van leren. Alle leerlingen een ipad? Mij best. Je kunt er ontzettend nuttige dingen mee in een klas. Maar begrijpend lezen hoort daar dus niet bij. Het is niet het nieuwe schoolboek.
Het kost mij niet veel moeite de resultaten van mevrouw Mangen ook van toepassing te verklaren op de wat complexere roman. In Oorlog en vrede blader ik ook graag terug. Mangen deed haar onderzoek notabene met teksten van Elisabeth George. Krimi’s dus. Als daar het effect al merkbaar is, blijven Proust en Tolstoi wel echte boeken denk ik.
Met leeslintje graag.