Samenwerkend Leren, juist nu!

Het werk lag stil. Weken kropen voorbij. Het werd zomervakantie. Tijd te over, honderd-en-één klusjes, maar ook eindelijk de gelegenheid wat langer achtereen aan één thema te werken. Bij het zoeken naar min of meer wetenschappelijke achtergronden bij Samenwerkend Leren was ik al verschillende keren de naam Allport tegengekomen. Hij schreef in 1954 The nature of prejudice, een omvangrijk litteratuur onderzoek naar vooroordelen in Amerika in de tijd van de opheffing van  rassenscheiding in het onderwijs en de opvattingen daarover lijnrecht tegenover elkaar stonden.

Allports boek verheldert veel en heeft weinig van zijn actualiteit verloren. Opnieuw zijn er rellen, zijn er over en weer beschuldigingen en worden de discussies over Black lives matter, zwarte piet en het Nederlandse slavernijverleden met weinig nieuwsgierigheid naar de achtergrond van elkaars standpunten gevoerd. Verdiepende gesprekken blijven uit, vooroordelen hebben het hoogste woord. 

Interessant is te lezen hoe Allport haarscherp de voorwaarden voor effectief contact tussen groepen met verschillende etnische achtergronden formuleert. Die criteria lijken een blauwdruk voor wat later de onderwijsstrategie Samenwerkend Leren is geworden. Allport noemde het de contacthypothese en zijn uitgebreide studie lezend, dringt de indruk zich op dat het een van de weinige methode  is waar op de lange duur effect van te verwachten valt. 

Zijn boek laat zich lezen als één groot pleidooi voor het structureel inbouwen van Samenwerkend Leren strategieën in het onderwijs, van basisschool tot universiteit. De laatste twintig jaar is Samenwerkend Leren in Nederland vooral gepropageerd uit oogpunt van effectief leren. Hardop zeggen wat je denkt leidt tot dieper leren dan stil voor jezelf werken, Samenwerkend Leren maakt het leren hoorbaar en zichtbaar, argumenten die door de in het onderwijs populaire onderzoeker John Hattie krachtig werden ondersteund. Het argument van sociale interactie raakte daarbij op de achtergrond. 

De maatschappelijke onrust van nu maakt duidelijk dat het argument van sociale interactie tenminste zo belangrijk is als dat van effectief leren. Traditioneel vorm gegeven onderwijs doet weinig om de kloof tussen verschillende groepen te overbruggen. Allport maakt duidelijk dat louter kennis van het verleden nauwelijks iets aan onze vooroordelen verandert. Het gaat om werkelijk contact; niet voor de gezelligheid, maar doelgericht vormgegeven, precies zoals de theorie van Samenwerkend Leren voorschrijft. Samenwerkend leren is als strategie is inmiddels een jaar of zestig oud, maar heeft niets aan actualiteit verloren.

Voor wie dat wil heb ik een uitgebreide samenvatting van het gedachtengoed van Allport ter beschikking. Voor onderwijsmensen lijkt me dat verplichte kost. Op verzoek wordt die u toegestuurd.