Leestijd 3 min.
Al weer een poosje geleden kon je in de krant lezen over Paula van Maanen. Ze was geschorst door het bestuur van haar ROC omdat ze een boek had geschreven over een zogenaamd nieuw onderwijsconcept waar zij en haar collega’s zich aan moesten onderwerpen; gepersonaliseerd leren. Twee jaar worstelden zij en haar collega’s er mee. Ze schreef er een boek over en kon vervolgens vertrekken. Er kwam nog even een rechter aan te pas, maar die was het met het bestuur eens: undercover in je eigen werk, dat gaat niet.
Onlangs las ik het boek. Ik ben het wel met die rechters eens. Kritisch kijken naar wat er op je werk gebeurt is één ding. Je mond houden en er een sleutelroman over schrijven heel wat anders. Nestbevuiling heet dat, daar hebben bestuurders een bloedhekel aan.
Ik ben geen literatuur criticus, maar vond het ook geen best boek. De stijl is hoofdzakelijk ‘en toen en toen’. Nergens verdieping, weinig of geen reflectie op de eigen rol, wel veel ironie. Dat is een arrogante schrijfstijl: kijk mij het eens goed snappen, en vervolgens toezien hoe het schip strand. Natuurlijk, zij en haar collega’s werkten hard, maar niemand zei wat hij werkelijk dacht. Iedereen wilde iedereen te vriend houden, van Maanen voorop. Dat is geen gezonde bedrijfscultuur. Zo kon het middenmanagement ongebreideld zijn gang gaan in een soort mystieke onderwijsvernieuwing. Goed bedoeld, maar niet meer dan half doordacht.
Is zo’n ervaring reden voor een boek? Zo opgeschreven leidt het nergens toe. Zondere diepere analyse, welk denken zit er achter de keuzes die management en docenten maakten, welke vooronderstellingen, kloppen die, waarom werken de gemaakte keuzes zo fataal uit, komen we niet achter de werkelijke oorzaken van het misukken. Want daarin heeft van Maanen gelijk als je haar beschrijvingen leest: het werd een totale mislukking.
Van Maanen houdt iedereen te vriend in haar boek. Daarmee is ook niemand verantwoordelijk. Het boek zet niet aan tot denken, maar leidt hooguit tot meehuilen en een nieuwe oppervlakkige mening: ‘dat alle vernieuwing onzin is’. In het denken over gepersonaliseerd leren zitten best kansen, maar tenminste evenveel valkuilen. Het ROC waar het verhaal zich afspeelt is in bijna al die kuilen getuimeld met, als je haar beschrijving leest, buitengewoon slecht onderwijs als resultaat.
En dat had niet gehoeven.
Met zo’n boek geef je alle notoire dwarsliggers in onderwijsland de kans zich op eigen grond terug te trekken en te wijzen: zie je wel, het is allemaal niks. Huilen met de wolven in het bos.
Goed onderwijs begint met docenten die de goede dingen doen. Er is met veel verschillende strategieén voortreffelijk onderwijs vorm te geven waarbij de ene niet onder hoeft te doen voor de andere. Samenwerkend leren, gepersonaliseerd leren, praktijk gestuurd leren, directe instructie: er zijn veel meer wegen naar Rome dan traditioneel onderwijzen. Maar dat veronderstelt wel dat de docent weet wat te doen. Zogenaamd nieuwe concepten vragen om een goed doordacht didactisch repertoire van de docent. Niks doen is zelden een optie. De docent is onmisbaar.
Paula van Maanen, haar collega’s én de studenten werden in het diepe gegooid zonder enig idee over hoe zwemmen er daar uit zou kunnen zien. En de instructeur vertrok nog voor dat iedereen in het water lag. Dat mag nooit gebeuren. Dat zou het bestuur zich moeten aantrekken. Het ontslaan van die ene dissident is dan verre van een oplossing.